Сіз IQ тесті туралы естіген шығарсыз. Бұл тест сіздің интеллектіңіздің коэффициентін көрсетеді, яғни сіздің қаншалықты ақылды екеніңізді анықтайды. Сонымен қатар, әдетте, бұл тест негізінен математикалық және логикалық типтегі есептерді қамтиды.
Біздің ақыл-ойымыздың қалай құрылғанын және қалай жұмыс істейтінін зерттеген Говард Гарднер есімді 20 ғасырдағы американдық ғалым IQ тестті тым біржақты және бірбеткей деген қорытындыға келді. Гарднердің пікірінше, IQ тесті біздің ақыл-ой қабілеттерімізді толығымен көрсетпейді, тек интеллекттің бір түрінің сипаттамаларын көрсетеді, атап айтқанда, логикалық және математикалық, сандық ақпаратпен жұмыс істеу, ойда тез шығару, сандарды есте сақтау және т. б.
Бірақ Гарднер логикалық-математикалық интеллекттен басқа, әр адамға тән және әртүрлі пропорцияда дамитын тағы 8 түрін (яғни, барлығы интеллекттің 9 түрін!) анықтады.
Оларды атап өтсек: 1) Визуалды-кеңістіктік интеллект. Ол жарқын қиялмен сипатталады. Интеллекттің бұл түрі бар адамдар қиялдау қабілетіне ие және жаңа кеңістіктерді оңай шарлайды. Олар картаны есте сақтауға және салуға, сондай-ақ фигуралар мен модельдердің басында визуализациялауға қабілетті. Интеллекттің бұл түрі бар адамдар әдетте суретші, сәулетші, мүсінші немесе мультипликатор сияқты өнерге қатысты мамандықтарға қызығушылық танытады.
2) Лингвистикалық интеллект. Жақсы оқу және әңгімелеу дағдылары бар адамдарда басым. Олардың сөздік қоры мол және шығарма жазуға таланты бар. Мұндай адамдар көбінесе шет тілдерін үйренуге қызығушылық танытады. Лингвистикалық интеллект жазушы, редактор немесе аудармашы сияқты кәсіптерде сәтті жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
3) Музыкалық интеллект. Ол музыка мен ырғақты жақсы қабылдауымен ерекшеленеді. Интеллекттің бұл түріне ие болған адамдар ән айтуды және музыкалық аспаптарда ойнауды оңайлықпен жүзеге асырады. Көбінесе олар әуен шығарып, өздері өлең жазады, сонымен қатар музыкалық мотивтерді тез жаттап алады. Музыкалық интеллекті дамыған адамдар кәсіби суретші, музыка мұғалімі немесе дирижер бола алады.
4) Тұлғааралық интеллект. Басқа адамдармен тиімді қарым-қатынас жасай алатын, олардың көңіл-күйін түсінетін және командада сәтті жұмыс істей алатын адамдарда басым. Бұл адамдар көшбасшылық қабілеттерге ие, өз көзқарастарын қорғай алады және пікірталастарға белсенді қатысады. Дамыған тұлғааралық интеллект оларға болашақта менеджер, дипломат, психолог немесе саясаткер болуға көмектеседі.
5) Тұлғаішілік интеллект. Балаларға эмоцияларын білуге және талдауға көмектеседі. Мұндай балалар әдетте оқумен немесе серуендеумен жалғыз уақыт өткізгенді жөн көреді. Олардың өзін-өзі көрсету және өзін-өзі тану қабілеті оларға өнермен, философиямен немесе журналистикамен байланысты кәсіптерде жүзеге асыруға көмектеседі.
6) Натуралистік интеллект. Ол қоршаған әлемді тануға ұмтылатын адамдарда көрінеді. Олар биологияны, химияны, физиканы жақсы көреді және эксперименттер жүргізуді, табиғатты бақылауды және өсімдіктерге күтім жасауды ұнатады. Мұндай балалардан табысты геологтар, химиктер, табиғатты қорғаушылар немесе саяхатшылар өседі.
7) дене-кинестетикалық интеллект. Бұл дене қимылдары арқылы эмоцияларды жеткізе алатын балаларда көрінеді. Олар үшін дене қозғалысы өзін-өзі көрсетудің негізгі тәсілі болып табылады. Олар жақсы координацияға және ұсақ моторикаға ие. Мұндай балалар спортқа және белсенді ойындарға қызығушылық танытады. Болашақта олар кәсіби спортшылар, бишілер, мүсіншілер, актерлер немесе модельдер бола алады.
8) Логикалық-математикалық интеллект. Ол сандық ақпаратты жылдам өңдеумен, деректерді жедел талдау және ақпаратты визуализациялау қабілетімен сипатталады. Интеллекттің бұл түрі бар адамдар логикалық тұрғыда ойлайды, телефон нөмірлерін және басқа ақпаратты есте сақтау оңай болады. Интеллекттің бұл түрі бар балалар әдетте математик, бухгалтер, бағдарламашы немесе инженер болады.
9) Экзистенциалды интеллект. Ғаламның заңдары мен өмірдің мәні туралы жаһандық ойлаумен байланысты. Бұл болмыстың мәні туралы терең сұрақтар қоятын рухани көшбасшылардың бір түрі.
Интернеттегі тесттерді өту арқылы сізде қандай интеллект түрлері жақсы дамығанын білуге болады. Сонымен қатар, сіз осы мақалада келтірілген қысқаша сипаттамалардың ішінен интеллекттің қай түрі жақсы дамыған екенін біле аласыз.
Гарднер әр адамның басым интеллект түрлеріне байланысты әртүрлі әрекеттерге бейімділігі бар деп есептеді, сондықтан олардың теориясы болашақ мамандығын анықтауда жақсы құрал бола алады.