Соционика принципі өте қарапайым. Біздің мінезімізде 4 жұп қасиеттері бар, олардың үйлесімі біздің социотипімізді анықтайды.
Бұл жұптар:
Экстраверсия/Интроверсия
Рационалдылық/Иррационалдылық
Логика / Этика
Интуиция/Сенсорика
Біз бұл сөздердің нені білдіретінін егжей-тегжейлі талдайық.
Біріншіден, олар жалпы қабылданған сөздік мағынада емес, арнайы терминологиялық мағынада қолданылады. Яғни, арнайы контекстті білместен, соционика теориясына енбестен оларды түсіну мүмкін емес. Дәлірек айтқанда, оларды қате түсінуге болады.
Сонымен, латын тілінен аударғанда "экстраверсия" сөзін "сыртқа қараған", ал "интроверсия" сөзін "ішке қараған" деп аударуға болады.
Бұл қасиеттер жұбы ақпаратты қайдан алатынымызды көрсетеді. Сыртқы әлемнен немесе ішкі әлемнен? Біз нені көбірек тыңдаймыз: басқа адамдардың пікіріне немесе өз ойларымыз бен сезімдерімізге? Біз уақытты қалай өткізуді жақсы көреміз: өзімізбен немесе шулы компанияда?
Экстраверт интроверттен жақсы немесе интроверт экстраверттен жақсы деу дұрыс емес екенін түсінуіміз керек. Бұл әр түрлі жағдайларда әр түрлі қажет болатын қасиеттер.
Ары қарай қарастырайық.
«Рационалдық/иррационалдық» жұбы алынған ақпараттың қалай өңделетінін көрсетеді. Рационалдар ақпаратты сызықты түрде өңдейді, иррационалдар ақпаратты параллельді өңдейді. Басқаша айтқанда, рационалдар барлығын ретімен (бірінші, содан кейін екінші, үшінші) жасайды, ал иррационалдар бір уақытта бірнеше нәрсені алып, оларды жарты жолда қалдырып, содан кейін оларға қайта оралып, аяқтай алады. Түсінгеніңіздей, «нашар/жақсы» критерийі мұнда да жұмыс істемейді. Иррационалдық сияқты, рационалдылықтың та өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар.
Келесі «логика/этика» жұбы ақпараттың құрылымдалу жолын көрсетеді. Яғни, біз ақпаратты басымызға қалай енгіземіз, дәлірек айтқанда, біз оны қалай істейтінімізді көрсетеді. Логиктер мұны идеялар, ұғымдар, терминдер арқылы жасайды. Этиктер мұны сезімдер арқылы жасайды. Сондықтан логиктердің сөзінде «Мен түсіндім», «Мен бұған сенемін ...», «Менің ойымша, бұл ...» және т.б сөздерді жиі естуге болады. Ал этиктер сөзінде «сезімдерім бойынша», «меніңше...», «мен сезінемін...» сияқты тіркестер жиі қолданылады.
Оны басқаша түсіндіруге болады: логиктер ақпаратты бетке тікелей жеткізеді, сөзді таңдамай, әңгімелесушінің сезімі туралы ойланбайды; Этик әрқашан әңгімелесушінің ақпаратты эмоционалды түрде қалай қабылдай алатынына назар аударады, себебі ол кенеттен оны ренжітіп алуы мүмкін, сондықтан дұрыс сөздерді мұқият таңдайды.
Бұл қасиеттерді салыстыруға болмайтынын тағы да айтамыз. Олардың әрқайсысы өзінше әдемі және түзетуді қажет етпейді (тек дамытуын қажет етуі мүмкін).
Соңғы жұп «интуиция/сенсорика» ақпаратты өңдеу жылдамдығын көрсетеді. Интуит басында үлкен суретті тез бейімдейді, бірақ көбінесе жеке бөлшектерді назардан тыс қалдырады; сенсорлық, керісінше, бөлшектерден толық бейнені баяу жинайды және көбінесе «ағаштардың артында орманды көре алмайды».
Бұл жерде де екі қасиеттің қайсысы күштірек принципі бойынша салыстыруға болмайды екенін еске салу артық болар. Екеуі де өзінше керемет.
Осылайша, әрбір адам не экстраверт, не интроверт; рационалды немесе иррационалды; не логик, не этик; интуит немесе сенсорик болуы мүмкін. Осы қасиеттердің жиынтығы бізге 16 социотипті береді.
Әрбір социотипте өзiнiң күштілігі мен әлсiздiгi болады. Әрбір социотип басқа социотиптермен белгілі бір түрде әрекеттеседі. Бұл өзара әрекеттесулер оң, теріс немесе бейтарап болуы мүмкін.
Интернетте әртүрлі теттерден өткеннен кейін сіз өзіңіздің социотипіңізді біліп, оны егжей-тегжейлі таныса аласыз. Бірақ нәтиже әрқашан дәл болмауы мүмкін екенін есте сақтаңыз. Бұл тест сұрақтарына әрқашан нақты жауап бере алмайтындығымыздан, өзіміз туралы әрқашан объективті түрде ойланбайтындығымыздан, көбіне арманшылдықтан және т.б болуы мүмкін.
Сондықтан сіздің қызығушылықтарыңыз бен бейімділіктеріңізді анықтауда социониканы толық пайдалану үшін сіз көбірек білімді мамандарға жүгінуіңіз керек, кәсіби мамандардың жоғары сапалы дәрістерін тыңдау, соционика бойынша жақсы кітаптарды оқуыңыз керек.
Сонымен бірге, соционика түпкілікті шындық емес, қолдануға болатын құралдардың бірі ғана екенін есте ұстаған жөн.
Соционикадан басқа, сіздің күшті және әлсіз жақтарыңызды түсінуге және болашақ мамандықты таңдау туралы шешім қабылдауға көмектесетін басқа да теориялар бар.
Олар туралы келесі мақалаларда айтатын боламыз.